Ey kisi! Diline mailk ol

[detay]

Ey kisi! Diline mailk ol

Dil bilindiGi üzere söz söylemenin aracidir Allah'in büyük bir nimetidir Kendisi küçüktür; ama yaptiGi is büyüktür
Her sey dille ilgilidir
Mesela diğer organlarin yetenekleri sinirlidir
Göz renk ve suretleri görür; kulak sesleri isitir vs
Ama dil'in sahasi genistir Onun imkânlarinin sonu yoktur
Dolayisiyla bu etkileri hem hayir hem de ser konusunda böyledir
Bu araç kontrolsüz kullanilirsa yani kisi dili üzerine malik deGilse neyi söylemesi yahut söylememesi gerektiGini bilemez ise dil kisiyi ziyana uGratir
Bunun için çok söylemekten kaçinmak gerekir
Çünkü o zaman dilin kontrolü güçlesir
Zehirli bir kilica dönüsür Kisiyi Hakk'tan uzaklastirir
Gönüller yikar insanlari incitir Fitnelere sebep olur kanlar döktürür
Bu yüzden her sözü söylememek gerekir
Söylenmesi icap edenleri iman akil ve gönül süzgecinden geçirdikten sonra söylemek doGru olur
EGer hak olan söylenemeyecekse susmak en doGrusudur
Konusmanin dil'in ameli olduGunu bilerek hareket etmek gerekir

15 asrin önemli mutasavviflarindan EsrefoGlu Rumi 1448'de telif ettiGi 'Müzekki'n Nüfus' adli eserinde insanin ergin ve yetkin bir hale gelmesinin yollarini anlatirken üç kavram üzerinde özellikle durur
Bunlar nefsi temizlemenin üç sarti olan az yemek az uyumak ve az söylemek diGer bir ifadeyle dil'in islahi meselesidir
Bu son mesele insan iliskileri baGlda her zaman olduGu gibi bugün için de çok önemlidir
EsrefoGlu 'dil'in ameli olan sözleri haram sözler helal sözler helal ve haram karisik sözler diye ayirarak inceler:

Haram sözler ruhu yakar

* Yalan söylemek: GerçeGi gizlemek yalan yere söz vermek ve yemin etmek yalanci sahitlik yapmak

* sirk ve küfür kokan sözler söylemek: Bu sözler kisinin tevhid akidesi üzerinde olumsuz etkiler yapar

* Ahlaksizlik ifade eden sözler söylemek

* Kovuculuk özelliGi tasiyan sözler

* Bir fasiGi yüzüne karsi yahut ardindan övmek

* Iyi bir seye kötü kötü bir seye iyi demek

* Adaletsiz biri için 'adildir' demek

* Yemin ederek söz söylemek

* Laf tasimak: Laf tasiyan kisi sihir edici ve büyücüden daha tehlikelidir Onlarin bir yilda basaracaGini kovucu bir dakikada basarir

* Halka maskaralik edip onlari gülüstürmek birini yahut birilerini alaya almak tahfif etmek: (Böyle sözler gönül öldürürkine öfkeye sebep olur kisideki heybet ve hürmeti yok eder
Hayayi öldürürkisiyi küçültür) Hikmetli latifeleri gönül hosluGu saGlayan ve kimseyi incitmeyen sakavari sözleri bu sözlerden ayirmak gerekir

* Lanet bildiren sözler söylemek: EsrefoGlu "mümin lanet edici olamaz" hadisinden hareketle kisiler ve diGer varliklar için bu tür sözlerden kaçinilmasini söyler

* Birinin sirrini baskasina söylemek: Çünkü sir emanettir Baskasina söylemek emanete ihanettir
Sir saklamanin güç olduGunu belirten EsrefoGlu isin en doGrusunun kisinin kendi siririni kendisinin korumasi gerektiGini belirtir

* Giybet etmek: Insanin duyduGu zaman hosuna gitmeyecek olan bir hususu giyabinda söylemek

* Bühtanda bulunmak: Söylenen sey o kiside yoksa bunun adi bühtan olur

Esrefoğlu bu sözlerin hepsini tehlikeli ve zararli bulmakla beraber en çok giybet ve bühtan üzerine durur
Burada çikis noktasi bu konuyla ilgili ayet hükmünün çok kesin olmasidir: "Ey iman edenler zannin birçoGundan sakinin çünkü zannin bir kismi günahtir
Müslümanlarin ayip ve kusurlarini arastirmayin bir kisminiz bir kisminizi arkasindan hoslanmayacaGi sözle çekistirmesin
Hiç sizden biri ölü kardesinizin etini yemek ister mi?" (Hucurat suresi 12)

MUSTAFA ÖZÇELIK